Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wlkp. w Pniewach

Jakiego rodzaju pytania są zadawane podczas lekcji przez nauczyciela?Przeważnie są to pytania zamknięte, sprawdzające wiedzę ucznia. Nauczyciel chce się dowiedzieć, czy uczniowie opanowali materiał i jeszcze raz go powtórzyć, żeby był lepiej zapamiętany. 

Pytania mogą też być narzędziem w nauczaniu. Tylko wtedy muszą to być pytania, które uruchamiają myślenie uczniów. Na takie pytania nie ma najczęściej tylko jednej prawdziwej odpowiedzi, albo do tej prawdziwej dochodzi się w ramach procesu. 

W literaturze poświęconej ocenianiu kształtującemu wymieniana jest metoda „Wait time”. Polega ona na budowaniu atmosfery bezpiecznego czasu na formułowanie odpowiedzi – wydłużeniu czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia. Jest prawie niewiarygodne, jak tak prosta sprawa może poprawić jakość odpowiedzi uczniów. Szczególnie korzystają na niej uczniowie o specjalnych potrzebach, introwertycy, a także inni uczniowie mający trudność w zabieraniu głosu. 

Wielu uczniom potrzebny jest czas, aby zrozumieli samo pytanie, przetworzyli je w swojej głowie i dopiero zaczęli myśleć nad odpowiedzią. Czas potrzebny jest również na sformułowanie wypowiedzi, którą uczeń będzie mógł i chciał się podzielić z innymi. Duża rolę może tu odgrywać obawa przed kompromitacją, która może blokować myślenie ucznia. Nauczyciel, który zna odpowiedź na pytanie, często nie widzi potrzeby na pozostawianie czasu uczniom, przeważnie nie pamięta, że kiedyś odpowiedź na to pytanie także była dla niego wyzwaniem. 

Jeśli nauczyciel nie daje uczniom czasu na zastanawianie się, to może to zaowocować niepodejmowaniem przez nich trudu myślenia nad odpowiedzią i unikaniem współpracy w nauczaniu. Dodatkowe czekanie 3-5 sekund wydaje się małą sprawą, ale okazuje się, że ma duży wpływ na uczenie się uczniów.

Badania Mary Budd Rowe pokazują, że wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź do 3 sekund owocuje tym, że uczniowie chętniej udzielają odpowiedzi. Badania Rowe wskazują na takie efekty:

• wzrasta długość odpowiedzi, 

• odpowiedzi częściej są poprawne,

• więcej uczniów zgłasza się na ochotnika do odpowiedzi,

• rzadziej padają odpowiedzi „nie wiem”,

• uczniowie są bardziej pewni siebie.

Aby nie czekać za długo, można polecić uczniom, którzy już się przygotowali, wystawienie zielonego światła. Wtedy nikt nie jest zaskoczony, a nauczyciel wie, komu jeszcze potrzebny jest czas. 

Występuje jeszcze jeden dobry efekt, ale tym razem po stronie nauczycieli. Nauczyciele zaczynają formułować lepsze jakościowo pytania i jest ich mniej, bo są bardziej przemyślane.  

Najlepiej, gdy zasada „wait time” jest znana uczniom i stanowi jasny komunikat, że czas lekcji jest czasem nauki i nauczyciel liczy się z uczniami. 

Spotkałam się też z pojęciem „wait time 2” – w trakcie udzielania przez ucznia odpowiedzi. Polega na dawaniu uczniowi czasu na poszerzenie i rozwinięcie odpowiedzi. Czasami wystarczy nauczycielskie „uhmm” lub aprobujące kiwanie głową.  Najczęściej jest to niewerbalny sygnał od nauczyciela, że odpowiedź może być kontynuowana. Nie zawsze uczeń ma coś do dodania, ale wie, że ma taką możliwość. Ważna jest akceptacja ze strony nauczyciela na zmianę odpowiedzi lub jej rozwinięcie. 

Dobrym sposobem jest technika – „Partnerzy do rozmowy”, która polega na poleceniu przedyskutowania odpowiedzi w parach i przygotowaniu się do wygłoszenia jej na forum klasy. Każdy z uczniów może najpierw udzielić odpowiedzi partnerowi, a potem nauczyć się czegoś, wysłuchując odpowiedzi partnera. Dzięki rozmowie w parze, uczniowie mogą spokojnie przygotować się do odpowiedzi udzielanej publicznie. 

Ocenianie kształtujące poleca też losowe wybieranie uczniów do odpowiedzi. Dzięki temu wszyscy uczniowie są zachęcani do myślenia nad odpowiedzią, bo każdy może być wylosowany.  

Podsumujmy zatem: 

OK radzi:

• zadawanie pytań stymulujących myślenie uczniów,

• dawanie uczniom czasu na zastanowienie się nad opowiedzią,

• przygotowanie się do opdpowiedzi w parach,

• dawanie uczniom czasu na udzielenie i poszerzenie odpowiedzi,

• losowanie uczniów do odpowiedzi.

 https://www.middleweb.com/37403/wait-time-can-make-or-break-your-lesson/

Opracowanie: Danuta Sterna

Redakcja: Agata Ludwikowska